مجله منزل - مریم جلیلی: کسی هنوز درست و حسابی نمی‌داند سنت پل، افسر نظامی آلمان در فصل تابستان در جنگل‌های تانزانیا دنبال چه بود. اما اتفاق خوب این است که این نظامی بینوا که حتما در آن گرمای سوزان حال خوشی هم نداشته با دیدن گل‌های صورتی و بنفش عجیبی که با برگ‌های پهن و براق روی زمین پخش بودند یک‌دفعه یاد پدرش می‌افتد و یکی از آنها را در سال 1892 میلادی برای او به آلمان می‌فرستد.
سنت پل آن روزها فکر نمی‌کرد که روزی جمیعت گل‌دوست‌های دنیا مدیون این حرکت او شوند. عشق به پدر باعث شد او با عنوان پدر گل بنفشه آفریقایی در دنیا شناخته شود و اسم گل به نام سنت پاولا برای همیشه در دایره‌المعارف گونه‌های گیاهی دنیا ثبت شود؛ گیاهی که از دل تانزانیا به اروپا رفت و بعد در همه دنیا منتشر شد؛ یک گل آپارتمانی زیبا به نام بنفشه آفریقایی!
نور
خورشید! مستقیم نتاب
این گل‌های آفریقایی زمانی که در جنگل‌های تانزانیا بودند زیر سایه درخت‌های انبوه سر می‌کردند برای همین به صورت ژنتیکی اصلا با نور مستقیم خورشید میانه‌ای ندارند؛ آن‌قدر که اگر نور خورشید به صورت مستقیم به آنها بتابد روی برگ‌های‌شان تاول لکه‌های سوختگی پیدا می‌شود بنابراین باید بنفشه آفریقایی را کنارپنجره شرقی خانه گذاشت و مراقب بود زیاد نور خورشید به برگ‌هایش نتابد. داستان اینجاست که بنفشه آفریقایی در حالت عادی به نور کمی نیاز دارد اما برای گلدهی باید نور اتاق بیشتر از روزهای قبل باشد. یک نور غیر مستقیم درست و حسابی لازم است تا بنفشه به گل بنشیند.
نکته عجیب درباره گل‌های آفریقایی این است که این گل‌ها زیر نور فلورسنت حسابی رشد می‌کنند تا جایی که حتی می‌گویند رشد این گیاهان در زیر نور مهتابی‌ها بیشتر از حالت معمولی است. با این اوصاف برای اینکه بنفشه‌های‌تان رشد خوبی داشته باشند، کافی است یک مهتابی به فاصله 30 سانتی‌متری از گلدان‌شان قرار دهید. یادتان باشد برگ‌های گل را به صورت دوره‌ای تمیز کنید برای اینکه گرد و خاک روی گل‌ها موجب می‌شود نور به برگ‌ها نرسد و رشد و نموی گل کاهش یابد. هر بنفشه آفریقایی برای گل دادن به 12 تا 16 ساعت نور مداوم نیاز دارد پس اگر احساس می‌کنید فضای خانه طوری نیست که این اندازه نور به این گل بتابد، حتما دنبال یک مهتابی مناسب برایش باشید.
آب
با آب میانه‌ای ندارد
گیاه عجیب آفریقایی از آبی که به صورت مستقیم روی خاکش ریخته شود، فراری است. درواقع بنفشه‌های آفریقایی آبیاری متفاوتی نسبت به باقی گل‌های آپارتمانی دارند. باید یک زیرگلدانی را پر از آب کرد و گلدان را در آن قرار داد تا آب از سوراخ‌های ته گلدان به سمت بالا حرکت کند. پس از مرطوب شدن سطح خاک - تقریبا بعد از حدود نیم تا حداکثر یک ساعت- در صورت باقی ماندن آب در زیرگلدانی باید آب اضافی را خالی کرد. بنفشه‌ها آبیاری از بالا را دوست ندارند چون برگ‌های‌شان به‌شدت حساس است و افتادن یک قطره آب روی آنها مساوی است با رشد قارچ‌ها و پوسیدگی.
برای آبیاری بنفشه آفریقایی باید از آب ولرم و هم‌دمای اتاق استفاده کرد چون آب سرد به گل شوک وارد می‌کند و باعث افتادن گل‌ها و ایجاد لکه‌هایی روی برگ‌هایش می‌شود. بهتر این است یک شب قبل از آبیاری ظرف آب را در اتاق نگهداری کنید تا دمای آن متعادل شده و همچنین کلر موجود در آب هم خارج شود چراکه کلر اضافی موجود در آب برای بنفشه آفریقایی ضرر دارد. بهترین فاصله برای آب دادن به بنفشه‌ها هم هر پنج تا شش روز یک‌بار است. برای راحتی کار می‌توانید از گلفروشی‌ها گلدان ویژه دوتکه برای بنفشه‌ها تهیه کنید. این گلدان‌ها از دو طبقه تشکیل شده‌اند که شما باید گیاه خود را در قسمت بالایی گلدان بکارید و قسمت پایینی هم فقط برای ریختن آب در پای گلدان است.
خاک
سبک باشد و به اندازه
خاکی که برای گلدان بنفشه آفریقایی استفاده می‌کنید باید زهکشی بسیار خوبی داشته باشد. این بسیار مهم است. شما می‌توانید خاک مخلوط بسته‌بندی شده مخصوص بنفشه آفریقایی بخرید یا خودتان خاک را به اندازه 3/1 کود گیاهی، 3/1 ورمیکولیت و 3/1 پرلیت درست کنید. در مرحله دوم باید یک گلدان با اندازه مناسب انتخاب کنید. چون بنفشه‌های آفریقایی باید گلدان های محدودی داشته باشند بنابراین باید گلدانی انتخاب کنید که قطر آن به اندازه یک‌سوم قطر بوته این گل باشد. به عبارت دیگر بخش بالایی ساقه و گل گیاه باید سه برابر قطر گلدان باشد چون ریشه بنفشه آفریقایی یک‌سوم قطر بوته است.
انتخاب ظرف مناسب از پوسیدگی ریشه جلوگیری می‌کند زیرا اگر از یک گلدان بزرگ برای این گل استفاده کنید، بیش از حد رطوبت به ریشه آن می‌رسد و در نتیجه ریشه از بین می‌رود. بهتر است برای این گل از خاک‌های متخلخل سبک استریل استفاده کنید چون ریشه‌های گیاه به هوای زیاد احتیاج دارند. pH خاک بنفشه آفریقایی باید بین 4/6 تا 2/7 باشد. سالی یک‌بار هم گلدان بنفشه‌ها را عوض کنید چون عوض نکردن گلدان خودش یکی از عوامل موثر در رشد نکردن برگ‌ها و گل ندادن گیاه است. یادتان باشد بنفشه‌ها هم به کود نیاز دارند پس هرازگاهی کود مخصوص‌شان را بخرید و با دست و دلبازی از این گیاه آفریقایی مراقبت کنید.
دما
آفریقایی‌های گرمادوست
درباره دمای نگهداری بنفشه آفریقایی نظرات زیادی وجود دارد. بعضی کارشناسان می‌گویند این گل‌های نازدار در دمای بین 18 تا 26 درجه سانتی‌گراد دوام خوبی دارند و در 25 درجه به اوج رشد و نموشان می‌رسند. اگر دما از 18 درجه پایین‌تر بیاید دیگر رشدی ندارند و به بیماری قارچی سپیدک هم دچار می‌شوند. بنفشه آفریقایی تا دمای 13 درجه هم تاب می‌آورد اما در دمای زیر آن باید کلا آن را فراموش کرد. دمای بالای 32 درجه هم برای این گل قابل تحمل نیست.
این فقط یک روایت از دمای نگهداری بنفشه آفریقایی بود. روایت دیگری می‌گوید 24 درجه آخرین دمایی است که بنفشه آفریقایی در آن تاب می‌آورد. همه این روایت‌ها برای این است که نگهداری بنفشه‌ها مساله‌ای کاملا متغیر است؛ یعنی گلدانی از بنفشه ممکن است در فضای یک خانه با دمای بالا دوام بیاورد اما همان گلدان در خانه‌ای دیگر با دمایی پایین‌تر از بین برود. بنفشه‌های آفریقایی به‌طور کلی گل‌های عجیبی هستند و باید خیلی از عوامل نگهداری با هم تطبیق داشته باشد تا این گل روی پای خودش بماند؛ آن وقت دیگر می‌توان امیدوار بود که در همه فصل‌های سال بنفشه‌های گلدار در خانه می‌مانند.
رطوبت
عاشقان نم هوا
وقتی گیاهی از دل جنگل‌های تانزانیا بیرون آمده باشد، معلوم است که هم گرمادوست است و هم عاشق رطوبت. بنفشه آفریقایی برای ماندگاری بهتر به رطوبت بین 40 تا 55درصد نیاز دارد که یکی از راه‌های تامین رطوبت، قرار دادن گیاه با زیرگلدانی در سینی آب و سنگریزه است؛ البته این کار فقط زمانی لازم است که محیط خانه خشک باشد وگرنه در حالت عادی به این سینی نیازی نیست. نگهداری سینی از تجمع آلودگی خودش داستانی است!
این گل‌ها رطوبت را دوست دارند اما مساله مهم این است که از مه‌پاشی - اسپری کردن آب روی برگ‌ها- به‌شدت متنفرند؛ یعنی اگر حتی یک قطره آب روی برگ‌های‌شان ریخت باید سریع با دستمال آن را خشک کرد چون همان یک قطره برگ را خشک می‌کند.
اگر گل مان مریض شد چه کار کنیم؟
الو اورژانس!
- اگر لکه‌های کاهی‌رنگ روی برگ‌های گل‌تان افتاد؛ یعنی نور مستقیم زیاد در تابستان به گل‌ها خورده است. ممکن است حتی حاشیه برگ‌ها زرد و سوراخ شوند پس سریع گلدان را به جای خنک و کم‌نور ببرید.
- اگر لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها افتاد؛ یعنی از آب سرد برای آبیاری استفاده شده است. پس همیشه از آب ولرم استفاده کنید.
- اگر برگ‌های گل‌تان زرد شده؛ یعنی هوای محیط خشک شده یا آبیاری غیر اصولی بوده است؛ البته گاهی هم کود دادن زیاد یا نور مستقیم آفتاب این بلا را سر گل‌ها می‌آورد.
- اگر برگ‌های آن سبز کمرنگ شده‌اند و حاشیه برگ‌ها پیچ‌خورده؛ یعنی گیاه سرمازده شده است. پس دمای محیط را به درجه مناسب برسانید.
- اگر گیاه گل نمی‌دهد یا نور به اندازه کافی به آن نرسیده - به‌خصوص در فصل زمستان- یا گل را زیاد در خانه جابه‌جا کرده‌اید. جدا نکردن برگ و شاخه‌های اضافی و هوای سرد هم باعث گل ندادن می‌شود.
- اگر برگ‌ها و گل‌ها کپک زده‌اند؛ یعنی بنفشه‌تان بیماری بوتریتیس یا کپک پودری گرفته است. مه‌پاشی را کنار بگذارید و بخش‌های بیمار را جدا کرده و بعد از یک محلول قارچ‌کش استفاده کنید.
- اگر برگ‌های گل زیاد و ریز شده‌اند یعنی گلدان‌تان نزدیک است به مرحله انفجار برسد. پس زودتر گل‌ها را به یک گلدان بزرگ‌تر منتقل کنید.
سیّد محمّد جعاوله
