ضد عفونی کردن خاک ( استرلیزاسیون )

برای ضد عفونی کردن خاک راههای متعددی وجود دارد که به دو صورت آنرا برسی می کنیم .

الف : مقادیر کم ( خانگی )

ب : مقادیر زیاد ( گلخانه ایی و صنعتی )

الف : ضد عفونی کردن خاک برای مقادیر کم

ضد عفونی کردن خاک برای مصارف کم و خانگی بسیارآسان می باشد برای این منظور چند روش توضیح داده می شود که می توانید از آنها استفاده کنید .

روش اول : می توانید در منزل فر گاز خود را تا 180 درجه فارنهایت ( 80 درجه سلیسیوس ) گرم کرده و خاک خود را درون کاغذ مخصوص شیرینی پزی بزرگ با یک پوشش از فویل آلومینیومی ریخته داخل فر قرار دهید و در 200 درجه فارنهایت تا مدت 30 دقیقه حرارت دهید و چند بار انرا تکان داده وزیر رو کرده تا حرارت به درستی توزیع شود . این خاک را بهتر است دو ماه در انبار قرار داده تا میکروارگانیسم های مفیدی که بر اثر حرارت از بین رفته اند دوباره افزایش پیدا کنند و بعد مصرف کنیم .

روش دوم : برای این کار خاک  را در گونی ریخته مدت ۳۰-۲۰ دقیقه روی بخار اب ۱۰۰درجه قرار می دهیم

بعد از بخار دادن بهتر است دو ماه در انبار قرار دهیم تا آماده مصرف شود .

روش سوم : خاک را در یک جعبه چوبی ریخته ودرون آن یک المنت حرارتی می گذاریم وبعد از وصل کردن آن به برق دمای خاک را با فرو کردن یک دما سنج جیوه ایی اندازه میگیریم و مواظب می شویم از 95 درجه بالاتر نرود بعد از حدود 30 دقیقه آنرا بر می داریم این خاک به دو ماه زمان نیاز دارد تا آماده استفاده شود و باید در گوشه انبار بگذاریم تا کاملا آماده شود  .

روش چهارم : البته از مواد شیمیایی مانند فرمالین و نفتالین برای ضدعفونی کردن خاک استفاده می کنند.میزان مصرف نفتالین ۷گرم و فرمالین ۵۶ گرم در مترمربع است.این ماده را در یک گالن ( حدود 4 لیتر ) اب حل کنید و به میزان ۶/۵ گالن در مترمربع استفاده شود.این مواد را کاملا با خاک مخلوط می کنیم تا تولید گاز باعث ضدعفونی شدن ان شود.خاک ضدعفونی شده عاری از تخم علف و میکروبها و قارچهای مضر است.

روش پنجم : برای علاقمندانی که شرایط استفاده از روش های بالا را ندارند می توانند با افزودن 5 % خاکستر ذغال و 5 % تفاله چای به خاک آنرا را ضد عفونی کنند ( برای 10 کیلو خاک 500 گرم از هر کدام )

ب : ضد عفونی کردن خک برای مقادیر زیاد ( گلخانه ایی و صنعتی )

برای ضد عفونی خاک در مقادیر زیاد نیز سه روش عمده وجود دار د 1 : توسط بخار 2 : توسط انرژی خورشید 3 : توسط مواد شمییایی که مشروحا به آنها می پردازیم .

روش اول : در ضد عفونی مقادیر زیاد خاک توسط بخار آب تکنیک های مختلفی وجود داردکه عبارتند از

1- بخار دهی زیرزمینی ( Drainage steaming)

2- هوا بخار ( Aerated steaming)

3- بخار زیر پوشش های عایق مخصوص ( Sheet Steaming )

4- بخار دهی در شرایط خلاء (Vacuum steaming )

5- بخار دهی نواری متحرک ( Mobile Band Steaming )

در روش استریل کردن با بخار آب اولا خاک باید نرم وآماده باشد ثانیا مقداری مرطوب چون خاک خشک در برابر حرارت تولید شده از بخار مثل عایق عمل کرده و مانع از استرلیزه شدن درست خاک می شود . حرارت آزاد شده ازیک گرم بخار آب 550 کالری می باشد و در شرایط نرمال دمای هر متر مکعب خاک با صرف 450 کیلو کالری 1 درجه بالا می رود پس هر چه دمای محیط و خاک هنگام بخار دهی بالاتر باشد انرژی کمتری صرف خواهد شد و این عمل ادامه پیدا می کند تا دمای خاک به نزدیک 100 درجه برسد و حدود 20 تا 30 دقیقه دراین دما باقی می ماند البته این شرح کلی این عمل است در حالت های تخصصی ذکر شده در بالا هر یک روش های مخصوص به خود را دارد که فعلا از حوصله این وبلاگ خارج است .

روش دوم : یکی از معمول ترین روشها در استرلیزه کردن خاک با استفاده از نور خورشید می باشد در این روش ابتدا خاک مخلوط شده را در گرمترین ماه سال در یک مکان تمیز و آفتاب گیر روی زمین می ریزند سپس خاک را آبپاشی کرده تا مرطوب شود سپس سطح خاک را با یک پلاستیک محکم ( بالای 50 میکرون ) می پوشانند و در طول فرایند نباید اجازه دهند پارگی پیش بیاید و در صورت مشاهد باید با نوار چسب محکم آنرا بچسبانند و برای اینکه باد آنرا بلند نکند روی آن چند کیسه کوچک ماسه قرار می دهند و مدت 6 هفته خاک را آفتاب می دهند بعد از طی شدن مد ت فوق با لوازم باغبانی تمیز خاک ها را بدون زیر و رو کردن ( با زیر و رو کردن ممکن است که آلودگی از زیر به رو منتقل شود ) برداشته و استفاده می کنند .

روش سوم : با ستفاده از مواد شمیایی نیز می توان خاک را ضد عفونی کرد . یکی از مواد شایع در این امر فرمالین و نفتالین  می باشد . .میزان مصرف نفتالین ۷گرم و فرمالین ۵۶ گرم در مترمربع است.این ماده را در یک گالن ( حدود 4 لیتر ) اب حل کنید و به میزان ۶/۵ گالن در مترمربع استفاده شود.این مواد را کاملا با خاک مخلوط می کنیم تا تولید گاز باعث ضدعفونی شدن ان شود.خاک ضدعفونی شده عاری از تخم علف و میکروبها و قارچهای مضر است. البته چندین نوع دیگر از مواد ضد عفونی کننده وجود دارد که هنگام خرید باید روش ومقدار مصرف آنرا از فروشنده سوال بفرما ئی.

در این روش تنها عوامل بیمارگر بطور انتخابی از بین رفته و ارگانیزمهای مفید خاک زنده مانده و در برابر استقرار مجدد عوامل بیمارگر مقابله می کنند ، بنابراین ضد عفونی به معنی پاستوریزه کردن خاک است و نه استریل نمودن آن. ضد عفونی خاک گلخانه ها بصورت غیر شیمیایی با استفاده از بخار آب یا تابش خورشید انجام می گیرد. در ضد عفونی غیر شیمیایی با افزایش حرارت خاک در یک دمای معین باعث می شود عوامل بیمارگر بطور انتخابی حذف و تعداد زیادی از ارگانیزمهای مفید در خاک باقی مانده و در برابر استقرار مجدد عوامل بیمارگر مقاومت می نمایند. اکثر عوامل بیمارگر خاکزی مانند نماتدها ، قارچها و باکتریها در دمای کمتر از 60 درجه سانتیگراد به مدت 30 دقیقه ، قادر به فعالیت نبوده و از بین می روند ، در صورتیکه تعداد بیشماری از ارگانیزمها مفید در خاک در این دما زنده مانده و به فعالیت خود ادامه می دهند.
الف : ضد عفونی خاک توسط بخار آب
وقتی ملکول های گازی بخار آب دچار میعان می گردند و تبدیل به مایع می شوند حرارت بیشتری نسبت به آب داغ آزاد می کنند ( زمانی که یک گرم بخار آب به میزان یک درجه سانتیگراد سرد شود 540 کالری حرارت آزاد می کند در صورتی که یک گرم آب وقتی به میزان یک درجه سانتی گراد سرد می شود تنها یک کالری حرارت آزاد می گردد ).بطور معمول دمای هر متر مکعب خاک با صرف 480 کیلو کالری به اندازه یک درجه سانتیگراد افزایش می یابد، بنابراین هر چه دمای اولیه خاک پایین تر باشد مقدار انرژی برای رسیدن به دمای لازم برای ضد عفونی بیشتر خواهد بود. بنابراین ضد عفونی با بخار در فصول گرم سال انجام گیرد تا در مصرف انرژی صرفه جویی شود .قبل از ضد عفونی با بخار آب باید خاک بستر نه کاملا نرم و نه کلوخه ای درشت باشد. و مواد افزودنی مانند کود دامی و غیره به آن اضافه گردد رطوبت خاک در زمان ضد عفونی باید در حدود 50 درصد ظرفیت مزرعه باشد ، زیرا خاک خشک در مقابل هدایت گرما مانند عایق عمل می نماید و زمان ضد عفونی را افزایش می دهد . همچنین وجود رطوبت خاک باعث جوانه زدن بذر علف های هرز و اسپور بعضی از قارچها و باکتریها می شود که به افزایش دما حساس تر می باشند.
روشهای بخار دهی خاک :
1- بخار دهی زیرزمینی ( Drainage steaming)
2- هوا بخار ( Aerated steaming)
3- بخار زیر پوشش های عایق مخصوص ( Sheet Steaming )
4- بخار دهی در شرایط خلاء (Vacuum steaming )
5- بخار دهی نواری متحرک ( Mobile Band Steaming )


ب : استفاده از انرژی خورشیدی برای ضد عفونی خاک
گرم نمودن خاک پوشش داده شده با پلاستیک شفاف توسط نور خ.رشید در ماههای گرم سال به منظور کنترل عوامل بیمارگر خاکزی ، آفتابدهی خاک یا Soil Solarization نامیده می شود. امروزه از این تکنیک بصورت وسیع در مناطقی که دارای تابستان های گرم ( میانگین دمای روزانه معمولا بالای 35 درجه سانتیگراد ) هستند استفاده می گردد. بطور کلی در درجه 47 درصد از انرژی خورشیدی توسط زمین جذب و به انرژی گرمایی تبدیل می گردد. سطح گرم شده خاک هوای مجاور خود را گرم نموده و چون چگالی هوای گرم نسبت به هوای سرد کمتر است ، هوای گرم به سمت بالا و هوای سرد جایگزین آن می گردد. این جابجایی هوا موجب می شود که دمای سطح خاک تا 5 سانتی متری در گرمترین موقع سال حداکثر تا 37 درجه سانتیگراد برسد، در صورتیکه اگر سطح خاک توسط پلاستیک شفاف پوشانده شود دمای خاک تا عمق 5 سانتی متری به 54 درجه سانتیگراد خواهد رسید. زمانی که دستجات نور با طول موج کوتاه از پلاستیک شفاف عبور می کنند بر اثر برخورد با خاک انرژی گرمایی تولید و طول موج آنها بلندتر می گردد و در نتیجه دیگر قادر به عبور از پلاستیک نیستند و در زیر پلاستیک پدیده اثر گلخانه ای رخ می دهد.این افزایش تا عمق 20 سانتی متری خاک نیز تاثیر داشته و دمای آن تا 40 درجه سانتیگراد در طول مدت آفتابدهی خواهد رسید ، در صورتیکه در خاک های بدون پوشش پلاستیک دما در این عمق به مدت یک هفته حداکثر به 32 درجه سانتیگراد خواهد رسید.گزارشات متعددی در ارتباط با کنترل نماتد مولد گره ریشه ، پژمردگی ورتیسیلیومی و فوزاریومی در محصولات جالیزی و باغات پسته در ایران و جهان با استفاده از روش آفتابدهی وجود دارد.اصلی ترین اثر آفتابدهی خاک ، کنتزل عوامل بیمارگر خاکزی است اما این تکنیک تاثیرات سودمند دیگری هم دارد که منتج به افزایش رشد رویشی گیاه می گردد . چنین تاثیراتی شامل کنترل علف های هرز و آزاد سازی و قابل استفاده شدن عناصر غذایی و افزایش جمعیت ارگانیزمهای مفید در خاک می باشد که برای گیاه بسیار سودمند است.
اصول ضد عفونی خاک توسط انرژی خورشیدی
1- آفتابدهی باید حداقل به مدت 6 هفته در گرمترین ماههای سال انجام شود .
2- ابتدا خاک مزرعه با کود دامی به میزان 5-3 کیلوگرم در هر متر مربع مخلوط و اجسام سخت از قبیل سنگ ، بقایای خشبی گیاهی که ممکن است موجب پارگی پلاستیک شود از زمین جمع آوری گردد.
3- یک آبیاری سبک قبل از پلاستیک کشی انجام و سپس سطح خاک با استفاده از پلاستیک شفاف با ضخامت 25 الی 100 میکرون پوشانده می شود.
4- پارگی های بوجود آمده در پلاستیک بلافاصله بایستی توسط نوار چسب مسدود گردد.
5- از تردد بی مورد روی پلاستیک خودداری شود و در صورت لزوم بایستی مراقب پارگی های ناشی از عبور از روی پلاستیک بود.
6- به منظور جلوگیری از صدمات ناشی از باد کیسه های دو کیلویی ماسه در فاصله مشخص روی آن گذاشته شود.
7- بعد از انجام آفتابدهی به منظور جلوگیری از آلودگیهای مجدد، ادوات مورد استفاده بایستی قبل از ورود به زمین کاملا با آب شسته شوند.
8- بعد از ضد عفونی از زیر و رو نمودن عمیق خاک پرهیز شود ، زیرا خاک ضد عفونی شده به عمق و خاک آلوده عمق به سطح منتقل می شود.