برای خرید و فروش یک ملک یا خانه، پیدا کردن یک مشتری یا طرف حساب مناسب نخستین و مهم‌ترین قدم است؛ فرد خوش‌اعتباری که بتوان به او اعتماد کرد و ملکی را با قیمت مناسب از او خرید و یا برای فروش یک ملک روی آن حساب کرد.
تا اینجا ۵۰درصد کار پیش رفته است. طی‌کردن ۵۰درصد دیگر از مسیر، راه و چاه خاص خود را دارد و بد نیست قبل از آغاز این راه، دورنمایی از آن در ذهن داشته باشید. خرید و فروش رسمی و ثبت سند یک ملک کار دشواری نیست اما قدم‌هایی باید در این مسیر برداشت که اگر جایی از آن دچار مشکل شوید، باید متحمل صرف وقت و هزینه زیادی شوید. یادتان باشد ممکن است یک اعتماد بیجا و بیش از حد شما را به دام کلاهبرداران خرید و فروش مسکن بیندازد.
گام اول
مراجعه به بنگاه و دریافت کد رهگیری
خریدار و فروشنده به بنگاه معاملات املاک مراجعه می‌کنند و این نخستین گام برای معامله یک ملک است. مهم‌ترین نکته‌ای که باید در این زمینه به آن دقت کرد آن است که بنگاهی که به آن مراجعه می‌کنید بنگاهی رسمی و معتبر باشد. در این مرحله باید مبایعه نامه‌ای بین خریدار و فروشنده تنظیم شود. این مبایعه‌نامه وقتی ارزشمند و دارای اعتبار است که دارای کد رهگیری باشد. این کد رهگیری تأیید‌کننده این است که ملک مورد نظر تنها به یک نفر فروخته شده است. در واقع این کد رهگیری نشان‌دهنده سالم‌بودن معامله انجام شده است. تنها بنگاه‌هایی قادر به ارائه کد رهگیری هستند که به‌صورت قانونی فعالیت می‌کنند. بنگاه‌های معاملاتی برای نوشتن مبایعه‌نامه هزینه‌ای را به‌عنوان دستمزد دریافت می‌کنند.
گام دوم
مراجعه به دفتر ثبت و استعلام سند
وقت آن است که با در دست‌داشتن مدارک لازم و مبایعه‌نامه تازه تنظیم شده به یکی از دفا‌تر اسناد رسمی مراجعه کنید. با مراجعه به این دفا‌تر کار استعلام ثبتی سند انجام می‌شود. در این مرحله وضعیت سند از نظر بودن در گرو بانک و یا ارگان‌های دیگر انجام می‌شود. اینکه ملک در حال معامله، در طرح‌های ساخت و سازهای شهری نبوده باشد هم در دفتر اسناد رسمی بررسی می‌شود. ظاهرا استعلام‌های انجام شده در این اداره به‌صورت اینترنتی انجام می‌شود. با این حال برای دریافت نتیجه نهایی این استعلام‌ها به زمانی حدود یک تا ۲ هفته نیاز دارید. هزینه‌های مربوط به این استعلام بر عهده صاحب سند است و در همان زمان مراجعه اولیه به دفتر اسناد رسمی دریافت می‌شود.
گام سوم
عوارض نوسازی و پسماند شهرداری
ملک مورد معامله در هر منطقه‌ای از شهر که قرار دارد صاحب آن باید به شهرداری همان منطقه مراجعه کند. صاحب سند با در دست داشتن مدارک هویتی خود و ملک مورد نظر به شهرداری مراجعه می‌کند تا عوارض نوسازی و پسماند را تسویه کند. مبلغ ناچیزی هم در قبضی که باید پرداخت شود بابت کمک به آموزش و پرورش دریافت می‌شود. هزینه‌ها همان‌جا از صاحب سند دریافت می‌شود و برگه مفاصاحساب در همان روز به‌دست صاحب سند می‌رسد. روند اداری این تسویه حساب در شهرداری ۲تا ۳ ساعت به طول می‌انجامد. مبلغ مورد نظر بابت عوارض و نوسازی بسته به ملک مورد معامله، موقعیت آن و ارزش ملک دارد. خرید و فروش ملک در دفتر اسناد به ثبت نمی‌رسد مگر اینکه عوارض نوسازی و شهرسازی آن پرداخت شده باشد. در این مرحله ملک هر بدهی دیگری به شهرداری داشته باشد تسویه می‌شود.
گام چهارم
مفاصاحساب دارایی هم لازم است
نوبت به خان اداره دارایی می‌رسد. باید مالیات مربوط به ملک پرداخت و تسویه شود. در این اداره ۳ روز مهمان هستید. در روز اول مدارک مورد نیاز را به اداره مالیات تحویل می‌دهید. روز دوم برای تعیین مقدار مالیاتی که بدهکار هستید به این اداره مراجعه و مبلغ مالیات را پرداخت می‌کنید. پرداخت مالیات معمولا در همان محل اداره و از طریق دستگاه‌های پرداخت الکترونیک امکان‌پذیر است. اگر این دستگاه‌ها به هر دلیلی خراب بود باید به نزدیک‌ترین شعبه بانک‌ملی مراجعه کنید و بعد سند پرداخت بانکی خود را به اداره مالیات ببرید. برای دریافت برگه مفاصاحساب مالیات باید یک روز صبر کنید. روز سوم می‌توانید این برگه را از اداره مالیات دریافت کنید و در کنار دیگر مدارک خود قرار دهید.
گام پنجم
انتقال قطعی سند در دفترخانه
استعلام‌های لازم انجام شده و مدارک آماده انتقال سند است. بار دیگر سری به دفتر اسناد رسمی بزنید. در این مرحله هم خریدار و هم فروشنده با تمام مدارک مورد نیاز حضور دارند. دو طرف معامله، شرح کلی‌ای از تسویه کامل مبلغ ملک و شرایط فروش خود به دفتر اسناد رسمی ارائه می‌دهند. حالا که معامله قطعی شده است باید یک روز دیگر هم صبر کنید. بنچاق در این مدت تنظیم و اطلاعات مربوط به آن در سیستم شبکه‌ای اسناد رسمی به ثبت می‌رسد. آخرین هزینه‌ای که در این مرحله پرداخت می‌کنید هزینه انتقال قطعی سند است.
هزینه‌های خرید و فروش
اولین هزینه‌ای که در زمان خرید و فروش خانه باید پرداخت شود هزینه مربوط به بنگاه املاک است. این هزینه بابت حق دستمزد و همچنین ثبت کد رهگیری فروش ملک از دو طرف معامله دریافت می‌شود. بنگاه‌دار‌ها این هزینه‌ها را با حساب و کتاب خاص و نسبتا پیچیده خود انجام می‌دهند اما در کل مقدار این هزینه ارتباط مستقیمی با ارزش ملک مورد معامله دارد. معمولا حداقل یک‌و‌نیم درصد ارزش کل ملک به‌عنوان حق‌الزحمه از طرف بنگاه‌دار‌ها دریافت می‌شود. مالیات و عوارض نوسازی و عوارض پسماند هر ملک هم بسته به نوع کاربری و وسعت ملک دارد و با بالا رفتن این اعداد، این مقدار هم بیشتر می‌شود. ثبت قطعی سند حدود ۱۰۰ هزار تومان هزینه هم برای خریدار و هم برای فروشنده در بر دارد. بد نیست بدانید که هزینه‌هایی مثل مفاصا حساب شهرداری و دارایی و مالیات و استعلام سند ازجمله هزینه‌هایی است که فروشنده باید پرداخت کند. البته این سکه می‌تواند با توافق دو طرف روی دیگری هم داشته باشد و خریدار پرداخت‌کننده این هزینه‌ها باشد.
مدارکی که لازم دارید
شناسنامه و کارت ملی طرفین معامله، نخستین مدرکی است که برای خرید و فروش یک ملک به آن نیاز است. سند مالکیت، بنچاق ملک، گواهی پایان کار، گواهی پرداخت مالیات نقل و انتقال، استعلام ثبتی، کد پستی و کد ملی طرفین، کپی مبایعه‌نامه و یا قرارداد به همراه کد رهگیری ازجمله مدارک مورد نیاز برای طی کردن مراحل کار انتقال قطعی سند یک ملک در دفترخانه است. اصل گواهی عدم‌خلاف ساختمان اگر بین مدارک موجود نباشد ثبت رسمی دچار مشکل می‌شود. املاک اداری و تجاری علاوه بر این مدارک به برگه مفاصا حساب عوارض مشاغل هم نیاز دارند. بد نیست که خریداران و فروشنده‌ها مدارکی ازجمله گواهی تسویه‌حساب شارژ ساختمان و آخرین قبض‌های پرداخت شده مربوط به ملک را هم بین مدارک خود داشته باشند تا در زمان انجام معامله ملک و بعد از آن درگیر مشکلاتی از این دست نشوند.
